Βουργαρέλι:Η Κόκκινη Εκκλησιά 14:56

Η Κόκκινη Εκκλησιά ή Παναγία Βελλάς  είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία που δημιούργησε κατά τον 13ο αιώνα στην Ήπειρο η ένδοξος δυναστεία των Κομνηνοδουκάδων...

Βρίσκεται στον οικισμό Παλαιοχώρι, 3 χιλ. νότια του Βουργαρελίου. Χτίστηκε το 1281, είναι δηλ. προγενέστερη της Παρηγορίτισσας Άρτας, με δαπάνη του Θεοδώρου Τσιμισκή, πρωτοστράτορα της Βυζαντινής Αυλής. Είναι δίστηλος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με μία μόνο τρίπλευρη αψίδα και με τριμερή νάρθηκα.

Ο ακαδημαϊκός Αναστάσιος Ορλάνδος αναφέρει σχετικά με το όνομα: Η ονομασία Κόκκινη Εκκλησιά οφείλεται προφανώς στο ζωηρώς ερυθρό χρώμα των πλίνθων, από τις οποίες αποτελείται η τοιχοποιϊα του ναού. Παναγία Βελλάς δε ονομάστηκε λόγω της σχέσης της με την επισκοπή ή τη μονή Βελλάς, κωμόπολη στην αρχαία Φωτίκη, παρά τον ποταμό Θύαμη. Από παράδοση λέγεται και «βασιλομονάστηρο», πιθανόν διότι αποτέλεσε κάποτε το καθολικό (κυρίως ναό) «βασιλικής μονής που όταν εγκαταλείφθηκε , έγινε μετόχι στη μονή Βελλάς , από όπου και το όνομα. 

Στις τοιχογραφίες που διατηρούνται αποσπασματικά και με φθορές και χρονολογούνται στα 1295, εικονίζονται άγιοι και λαϊκοί, όπως οι κτήτορες Θεόδωρος Τσιμισκής και η σύζυγος του Μαρία, ο αδελφός του Ιωάννης και η σύζυγός του Άννα, οι δεσπόται Νικηφόρος  και Άννα.

Ο ναός είναι αφιερωμένος στο Γενέσιον της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

---