![]() Οι πιο πολλοί έχουμε ακούσει για σκλήρυνση, αλλά αυτό που ξέρουμε συνήθως βασίζεται σε ό, τι έχουμε ακούσει από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή έχουμε διαβάσει κατά καιρούς στον τύπο ή ακόμη βασίζεται και σε αόριστη πληροφόρηση από κάποιον άλλο άνθρωπο που έχει σκλήρυνση... ...Πολλοί από μας δεν ξέρουν τι ακριβώς πρέπει να ρωτήσουν το γιατρό τους
α) για να μάθουν και να καταλάβουν τι είναι η σκλήρυνση αλλά και β) για να μάθουν να ζούν μ’ αυτή. Αυτή η “άγνοια” είναι τρομακτική από μόνη της. Στόχος αυτού του φυλλαδίου είναι να εξηγήσει με ακρίβεια και ειλικρίνεια τι ακριβώς είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας και να απαντήσει σε βασικές απορίες που μπορεί να έχουμε. Για περισσότερες πληροφορίες μπορούμε να αποτανθούμε στην Ελληνική Εταιρεία Για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Τι είναι η Σκλήρυνση κατα πλάκας 1) η σκλήρυνση δεν είναι μεταδοτική ασθένεια 2) δεν είναι ψυχική ή νευρική διαταραχή 3) η σκλήρυνση δεν είναι κληρονομική Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας είναι η πιο κοινή νευρολογική ασθένεια που προσβάλλει περίπου 80.000 ανθρώπους στη Βρετανία και 250.000 στις Η.Π.Α. Τα συμπτώματά της έχουν αναγνωριστεί εδώ και ενάμιση αιώνα και από τότε γίνονται εκτεταμένες έρευνες, παρόλα αυτά όμως η αιτία που προκαλεί την σκλήρυνση παραμένει άγνωστη. Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι χρόνια ασθένεια του κεντρικού νευρικού συστήματος. Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα αποτελείται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Συνήθως εμφανίζεται γύρω στην ηλικία των 25 και μέχρι των 40. Σπανιότερα εμφανίζεται στην ηλικία των 12 και ύστερα από τα 50. Η σκλήρυνση εμφανίζεται σε χώρες με κλίμα μεσογειακό και σπάνια στις τροπικές χώρες. Τα συμπτώματα προκαλούνται από την απομυελίνωση ή με άλλα λόγια τις “ουλές” που εμφανίζονται στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Δεν ξέρουμε ακόμη τί είναι αυτό που προκαλεί την απομυελίνωση. Το κεντρικό νευρικό σύστημα Ο εγκέφαλός μας μεταφράζει τα ερεθίσματα που προσλαμβάνουμε με τις αισθήσεις μας, δίνει εντολές για να κάνουμε τις διάφορες κινήσεις και για να αντιδρούμε στα ερεθίσματα των αισθητηρίων οργάνων. Αυτή η δραστηριότητα του εγκεφάλου αποτελείται από μια σειρά πολύπλοκων συστημάτων επικοινωνίας των νεύρων, που ξεκινάει από τον εγκέφαλο και διά μέσου του νωτιαίου μυελού απλώνεται σε όλα τα μέρη του σώματος. Κάθε νεύρο μπορεί να παρομοιαστεί με ένα καλώδιο ηλεκτρικού ρεύματος. Το εσωτερικό μέρος του νεύρου, ο άξονας, είναι φτιαγμένος από ένα είδος ιστού που επιτρέπει την επικοινωνία και μεταφέρει τα μηνύματα ή τις διεγέρσεις σε όλο το σώμα -όπως ακριβώς και τα σύρματα του ηλεκτρικού καλωδίου. Ο άξονας κάθε νεύρου καλύπτεται από ένα στρώμα μιας παχιάς ουσίας, τη μυελίνη, όπως ακριβώς και το πλαστικό επικάλυμμα του ηλεκτρικού καλωδίου. Η μυελίνη βοηθάει στη μεταφορά των μηνυμάτων από νεύρο σε νεύρο αλλά και μονώνει και προστατεύει το νεύρο. Απομυελίνωση Στη σκλήρυνση κατά πλάκας μέρος της μυελίνης των νεύρων προσβάλλεται και ερεθίζεται. ‘Οταν ο ερεθισμός υποχωρήσει μπορεί και να μην αφήσει καμία ουλή. Αν όμως η διαδικασία της απομυελίνωσης συνεχιστεί τότε καταστρέφεται η μυελίνη στο σημείο εκείνο, αφήνοντας μία ουλή που ονομάζεται πλάκα ή σκλήρυνση. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται απομυελίνωση. Επειδή δε οι ουλές αυτές εμφανίζονται σε διάφορα μέρη του εγκεφάλου και/ή του νωτιαίου μυελού, γι’ αυτό και η νόσος ονομάζεται Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Τα συμπτώματα της Σκλήρυνσης κατα πλάκας Η σκλήρυνση είναι μια ασθένεια με πολλές μεταβολές. Η απομυελίνωση μπορεί να προσβάλει τόσο τα κινητήρια όσο και τα αισθητήρια νεύρα, και έτσι επιδρά στην κίνηση, στην αφή και στις άλλες αισθήσεις. Τα συμπτώματα διαφέρουν πολύ ανάλογα με ποια νεύρα έχουν προσβληθεί. Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τύπος σκλήρυνσης κατά πλάκας. Ο κάθε ασθενής παρουσιάζει συμπτώματα που ο άλλος μπορεί να μην έχει. Αλλά και τα συμπτώματα του ίδιου του ατόμου είναι δυνατόν να ποικίλουν από καιρό σε καιρό. Μερικά από τα συμπτώματα είναι ορατά άλλα όμως όπως η κούραση, η αλλαγή συναισθημάτων, η απώλεια μνήμης και προβλήματα συγκέντρωσης είναι συνήθως συμπτώματα “κρυφά” και είναι δύσκολο να τα περιγράψουμε σε άλλους. Δεν υπάρχει δηλαδή “τυπική” σκλήρυνση. Είναι μια νόσος “προσωπική” και έτσι δεν είναι δυνατή μια γενική περιγραφή της νόσου ή μία βέβαιη πρόγνωση. Υπάρχουν όμως μερικά συμπτώματα που είναι κοινά σε πολλούς ασθενείς: α) διπλοψία β) αδυναμία ή ανικανότητα ενός άκρου γ) αλλαγή στην αίσθηση των χεριών ή των ποδιών όπως π.χ. μούδιασμα -που συχνά περιγράφεται “σαν να περπατάω πάνω σε βαμβάκι” δ) ζάλη ή αστάθεια ε) κούραση που είναι δυσανάλογη προς τις δραστηριότητές μας ή απρόσμενη κούραση στ) ανάγκη για συχνή ή βιαστική ενούρηση Ανίχνευση συμπτωμάτων και διάγνωση Είναι δύσκολο να γίνει η διάγνωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας γιατί δεν υπάρχει κάποια εξέταση με την οποία να μπορούμε να διαγνώσουμε τη νόσο με 100% βεβαιότητα. Το ιστορικό των συμπτωμάτων είναι συνήθως ασαφές και τα διαφορετικά συμπτώματα θα μπορούσαν να είναι συμπτώματα διαφόρων άλλων ασθενειών. Έτσι μπορεί να περάσει ένα μεγάλο διάστημα χρόνου μέχρι να υποπτευθούμε ότι τα συμπτώματα αυτά είναι σκλήρυνση. Οι εξετάσεις γίνονται για να αποκλείσουν την πιθανότητα άλλων ασθενειών και με την “είς άτοπον απαγωγήν” να οδηγηθούμε στην πιθανή διάγνωση για σκλήρυνση. Αυτή η μακροχρόνια αβεβαιότητα της διαδικασίας διάγνωσης προκαλεί άγχος. Η ανίχνευση για σκλήρυνση γίνεται με διάφορους τρόπους. Ιατρικό ιστορικό Ο γιατρός ζητάει συνήθως το ιστορικό των συμπτωμάτων μας. Η περιγραφή των συμπτωμάτων μας και η μορφή με την οποία εμφανίζονται μπορεί να υποδείξουν σκλήρυνση. Θα χρειαστεί όμως εξέταση από το γιατρό και να γίνουν και διάφορες εξετάσεις που θα ενισχύσουν την αρχική υπόνοια. Νευρολογική εξέταση Μπορεί να γίνει μια συστηματική εξέταση του νευρικού συστήματος με μια σειρά εξετάσεων των αντανακλαστικών ( κτύπημα με το σφυράκι στο γόνατο) και μέτρηση των αντιδράσεων σε εξωτερικούς ερεθισμούς (τσίμπημα με βελόνα). Μετά από μια εκτεταμένη νευρολογική εξέταση, ο γιατρός είναι σε θέση να παρατηρήσει όποιες ανωμαλίες υπάρχουν στο νευρικό σύστημα. ‘Ομως, αυτή η εξέταση μόνη της δεν μπορεί να καθορίσει την αιτία των ανωμαλιών γιατί και άλλες αρρώστιες είναι δυνατόν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα με αυτά της σκλήρυνσης και γι’αυτό θα πρέπει ν’ αποκλειστεί η πιθανότητά τους. Εξετάσεις προκλητών δυναμικών όρασης και ακοής Η απομυελίνωση μπορεί να προκαλέσει καθυστέρηση στην μετάδοση των μηνυμάτων ανάμεσα στα νεύρα. Οι εξετάσεις προκλητών δυναμικών μετράνε το χρόνο που χρειάζεται ο εγκέφαλος για να δεχτεί και μετά να μετατρέψει ένα ερέθισμα. Για το σκοπό αυτό, μικρά ηλεκτρόδια τοποθετούνται στο κεφάλι του ασθενούς. Αυτά ελέγχουν τα ηλεκτρικά κύματα του εγκεφάλου μετά από οπτικό ή ακουστικό ερέθισμα. Φυσιολογικά η αντίδραση του εγκεφάλου σε τέτοια ερεθίσματα είναι σχεδόν ακαριαία αλλά όταν υπάρχουν ουλές στο κεντρικό νευρικό σύστημα τότε μπορεί να παρουσιαστεί καθυστέρηση. Η εξέταση αυτή δεν είναι παρεμβατική ούτε πονάει και έτσι ο ασθενής δε χρειάζεται να μείνει στο νοσοκομείο. Με την εξέταση αυτή ο γιατρός μπορεί να προσδιορίσει πού υπάρχουν ουλές αλλά όχι και τα αίτια που προκαλούν τις ουλές. Οσφυϊκή παρακέντηση Η εξέταση αυτή δείχνει αν υπάρχουν αντισώματα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (το υγρό που κυκλοφορεί γύρω από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό). Αντισώματα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό μπορεί να δημιουργηθούν από σκλήρυνση αλλά και από άλλες νευρολογικές διαταραχές. Μια μικρή ποσότητα υγρού αφαιρείται από το νωτιαίο μυελό με μια βελόνα στο ύψος της οσφυϊκής μοίρας. Η εξέταση απαιτεί ο ασθενής να μείνει ακίνητος κάποιες ώρες και ενώ αυτό είναι κάπως άβολο, η ίδια η εξέταση δεν πονάει γιατί γίνεται τοπική αναισθησία και ο ασθενής μένει στο νοσοκομείο μια νύχτα. Τα αποτελέσματα αυτής της εξέτασης μπορεί να αποτελούν ένδειξη σκλήρυνσης κατά πλάκας αλλά δεν είναι και καθοριστικά. Μυελογράφημα Το μυελογράφημα είναι μια ακτινογραφία του νωτιαίου μυελού. Κατά την εξέταση αυτή εγχύεται χρωματισμένο υγρό στη σπονδυλική στήλη και η κίνηση του κατά μήκος του νωτιαίου μυελού φαίνεται στην ακτινογραφία. ‘Ετσι οποιοδήποτε εμπόδιο ανάμεσα στα νεύρα θα φανεί στην ακτινογραφία και ο γιατρός θα μπορέσει να αναγνωρίσει τα συμπτώματα άλλων νόσων αλλά και την πιθανότητα σκλήρυνσης. ‘Οπως και στην οσφυϊκή παρακέντηση, και στο μυελογράφημα ο ασθενής ίσως χρειαστεί να μείνει για λίγο στο νοσοκομείο αλλά η εξέταση δεν είναι επίπονη, μόνο άβολη. Μαγνητική τομογραφία Η μαγνητική τομογραφία είναι εξέταση των τελευταίων ετών. Είναι ακτινογραφίες του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού στις οποίες φαίνονται οι περιοχές που έχουν προσβληθεί από τη σκλήρυνση. Αν και αυτή είναι η μόνη εξέταση στην οποία είναι ορατή η σκλήρυνση, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι 100% αποφασιστικής σημασίας όσον αφορά την τελική διάγνωση γιατί ο ανιχνευτής δεν είναι σε θέση να ανιχνεύσει όλες τις περιοχές. Δεν μπορεί ν’ αποδειχτεί ότι όλες οι περιοχές που εμφανίζουν σκλήρυνση είναι σκλήρυνση κατά πλάκας αλλά αποτελεί ισχυρή ένδειξη μαζί με τα άλλα συμπτώματα του ιστορικού του ασθενούς και την εξέταση του γιατρού. Η διάγνωση Τα αρχικά συμπτώματα μπορεί να είναι ασαφή και να μπερδεύουν τόσο τους ασθενείς όσο και το/τη γιατρό τους. Είναι δύσκολο να εξηγήσουμε στο γιατρό μας αυτά τα αόρατα ή υποκειμενικά συμπτώματα όπως για παράδειγμα την κούραση, τις διαταραχές της όρασης και της αίσθησης. Στην αρχή μπορεί και να μη μας δώσουν μεγάλη σημασία χαρακτηρίζοντάς μας “νευρωτικούς” ή “υποχόνδριους”. Ακόμη, ίσως ο/η γιατρός να μη μας πει τίποτε για σκλήρυνση με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων. Αυτό έχει κάποια λογική γιατί τα συμπτώματά μας μπορεί να είναι κοινά με μερικές άλλες αρρώστιες και να μην ξαναεμφανιστούν. Η ειλικρίνεια μεταξύ γιατρού και ασθενούς είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ τους. Πολλοί ασθενείς εκφράζουν ανακούφιση την ώρα της τελικής διάγνωσης που επιτέλους έμαθαν τι ακριβώς έχουν. Είναι απαραίτητο ν’ ακολουθήσουν συχνές επισκέψεις στο γιατρό έτσι ώστε εμείς οι ασθενείς και οι συγγενείς μας να μπορέσουμε να ενημερωθούμε, να βρούμε απαντήσεις στα ερωτήματά μας, να πάρουμε πληροφορίες και να δουλέψουμε με τα συναισθήματά μας. Ποια είναι η θεραπευτική αγωγή για τη σκλήρυνση Τα συμπτώματα της σκλήρυνσης συχνά αντιμετωπίζονται με επιτυχία όταν δίνεται αγωγή για κάθε ένα χωριστά, εάν και όταν εμφανιστούν. Η σκλήρυνση αντιμετωπίζεται στο σύνολό της μόνο με στεροειδή που δίνονται όταν υπάρχει ώση γιατί τότε συνήθως υπάρχει φλεγμονή και τα συμπτώματα είναι οξέα. Τα στεροειδή ανακόπτουν την πορεία της φλεγμονής και έτσι βοηθάνε στην ύφεση ή στη σταθεροποίηση των συμπτωμάτων. Υπάρχουν διάφορα φάρμακα που δίνονται για την αντιμετώπιση των διαφορετικών συμπτωμάτων όπως για παράδειγμα μυοχαλαρωτικά για τις κράμπες και τους σπασμούς ή αναλγητικά που δίνονται όταν ο πόνος είναι ένα από τα συμπτώματα. Για οποιαδήποτε μορφή και χρήση φαρμάκου θα πρέπει να ενημερώνεται πλήρως και ειλικρινώς ο/η γιατρός μας και να ελέγχεται περιοδικά η αποτελεσματικότητά του αλλά και το πώς αισθανόμαστε εμείς γι’ αυτό. Πολλοί ασθενείς δοκιμάζουν εναλλακτικές μορφές θεραπείας όπως φυσιοθεραπεία που παίζει σπουδαίο ρόλο στην αντιμετώπιση της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Η επικοινωνία με το γιατρό μας πρέπει να είναι ανοιχτή και να το ρωτάμε όταν έχουμε απορία αν για παράδειγμα ένα σύμπτωμα είναι της σκλήρυνσης ή όχι και πρέπει να συζητάμε μαζί του όταν έχουμε απορίες που αφορούν τη θεραπευτική αγωγή. Εμείς και η οικογένειά μας Η διάγνωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας μπορεί να φέρει αναστάτωση στην οικογενειακή μας ζωή και στις σχέσεις μας. ‘Ομως, αν μπορέσουμε να μιλήσουμε ανοιχτά και ειλικρινά με το/τη σύντροφό μας ίσως μπορέσουμε να βρεθούμε ακόμη πιο κοντά ο ένας στον άλλο και να βοηθηθούμε στις δύσκολες αυτές ώρες. Ακόμη μπορεί να μας είναι δύσκολο να δεχτούμε βοήθεια από τους άλλους, που και αυτοί μπορεί να αντιδράσουν με ένα είδος “αδιαφορίας” νομίζοντας ότι δεν μπορούν να μας βοηθήσουν ή στη προσπάθειά τους να μας βοηθήσουν να γίνουν υπερπροστατευρικοί. Είναι όμως όλες αυτές οι αντιδράσεις ανθρώπινες και είναι στο χέρι μας να διατηρήσουμε τις επαφές μας και την επικοινωνία με τους άλλους. Είναι δύσκολο να συνεχιστεί η ζωή μας σαν να μην έγινε τίποτα. Η κατανόηση από τη μεριά μας, τη μεριά του συντρόφου μας και της οικογένειάς μας είναι συχνά η καλύτερη απάντηση και το μεγαλύτερο δέσιμο. Τα σκαμπανεβάσματα της σκλήρυνσης Η σκλήρυνση μπορεί να παρουσιάσει εναλλαγές ώσεων και κρίσεων ή σταδιακή διαρκή αύξηση των συμπτωμάτων. Κατά τη διάρκεια των ώσεων εμφανίζονται καινούργια συμπτώματα ή ξαναεμφανίζονται παλαιότερα συμπτώματα που είχαν υποχωρήσει. Αυτό ίσως οφείλεται σε φλεγμονή των νεύρων, σε απομυελίνωση μιας καινούργιας περιοχής ή σε επέκταση της απομυελίνωσης σε μια περιοχή που έχει ήδη προσβληθεί. Οι ώσεις μπορεί να κρατήσουν από μερικές μέρες μέχρι και μήνες, και μπορεί να είναι ελαφριάς ή πολύ βαριάς μορφής. Οι ώσεις ξεκινάνε χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος όμως είναι δυνατόν να ξεκινήσουν από μια μεταδοτική αρρώστια, από κάποιο τραύμα ή από ψυχολογική ένταση. Μερικοί από μας μπορεί να νιώσουν και παροδική έξαρση των συμπτωμάτων όταν κάποιο από τα παλαιά συμπτώματα εμφανίζεται για πολύ μικρή περίοδο π.χ. για μερικά λεπτά ή μέρες. ‘Οταν τα συμπτώματα της ώσης εξαφανίζονται ολοκληρωτικά ή μερικά, λέμε ότι διανύουμε περίοδο ύφεσης που μπορεί να κρατήσει εβδομάδες, μήνες ακόμη και χρόνια. Δεν είναι δυνατόν να προβλέψουμε με ποιο τρόπο θα εξελιχτεί η αρρώστια γιατί η μορφή των ώσεων και υφέσεων διαφέρει από άτομο σε άτομο. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να δεχτούμε χωρίς να αγωνιούμε για το μέλλον. Η περίοδος των ώσεων είναι ασφαλώς δυσάρεστη, όμως για πολλούς από μας τα συμπτώματα υποχωρούν και απολαμβάνουμε μια περίοδο ύφεσης. Η σκλήρυνση πάλι, μπορεί να μη παρουσιάσει την εναλλακτική μορφή “καλύτερα” και “χειρότερα”, αλλά τα συμπτώματα ν’αυξάνονται σταδιακά σε μια περίοδο πολλών ετών και ίσως τότε να είναι πιο δύσκολο να καταλάβουμε τις “καλύτερες” από τις “χειρότερες” περιόδους. Το αίσθημα της απώλειας Το πιο πιθανό είναι να αναστατωθούμε όταν μάθουμε για πρώτη φορά ότι έχουμε σκλήρυνση. Μέχρι τώρα απολαμβάναμε την καλή μας υγεία και μας είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι αυτή μας έχει κατά κάποιο τρόπο προδώσει. Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι κάποιος έχει αρπάξει την υγεία μας. Ακόμη μπορεί να νιώσουμε έντονα την αδικία του “γιατί σε μένα, γιατί τώρα”. Τέτοια συναισθήματα μπορεί να μοιάζουν με αυτά που νιώθουμε όταν κάποιος συγγενείς ή φίλος πεθάνει και μερικές φορές μας παίρνει πολύ χρόνο να καταλάβουμε τη σημασία τους. Αυτά τα συναισθήματα είναι μια απόλυτα φυσιολογική αντίδραση και ενώ όλοι μας υποφέρουμε με κάποιο τρόπο, μερικοί από μας αντιδρούμε εντονότερα από τους άλλους. Είναι ανάγκη λοιπόν να δώσουμε στον εαυτό μας και στα αγαπημένα μας πρόσωπα το χρόνο να θρηνήσουμε την απώλεια της υγείας μας. ‘Οταν μάθουμε τη διάγνωση για σκλήρυνση το πιο πιθανό είναι να σοκαριστούμε και να “τα χάσουμε”. Ακόμη μπορεί να αισθανθούμε μεγάλο θυμό και άρνηση και να συνεχίσουμε να ζούμε σαν να μη έγινε τίποτε. ‘Οταν αυτά τα συναισθήματα καταλαγιάσουν, αρχίζουμε να παραδεχόμαστε τη καινούργια κατάσταση και να προσαρμόζουμε τη ζωή μας ανάλογα. Τότε νιώθουμε πιο σίγουροι με τον εαυτό μας και πιο ικανοί να τα βγάλουμε πέρα. Είναι μεγάλη βοήθεια το να μιλήσουμε για την κατάσταση σε κάποιον έξω από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον μας, σε ανθρώπους αποστασιοποιημένους από το πρόβλημά μας, για να καταλάβουμε αυτές τις αλλαγές συναισθημάτων. Υπάρχουν οι φίλοι, ο οικογενειακός γιατρός, ο ψυχολόγος. Ακόμη μπορούμε να τηλεφωνήσουμε και στην Ελληνική Εταιρεία Για Τη Σκλήρυνση για να μιλήσουμε με κάποιο ακόμη και ανώνυμα. Σε μια χρόνια ασθένεια όπως η σκλήρυνση, που παρουσιάζει εναλλαγή ώσεων και υφέσεων είναι φυσικό να έχουμε και ανάλογες ψυχολογικές διακυμάνσεις αποδοχής και άρνησης της αρρώστιας και τότε μπορεί να χρειαστούμε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχοθεραπευτού. Πρέπει να βρούμε κάποιον/α που να εμπιστευόμαστε απόλυτα και στον/ην οποία να μπορούμε να εκμυστηρευτούμε όλες μας τις αγωνίες για να μπορέσουν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε τους φόβους μας και να τους ξεπεράσουμε. Τα κύρια σημεία που βοηθάνε τη σκλήρυνση Η ζωή μας δεν τελειώνει με τη σκλήρυνση. ‘Ισως να σημαίνει κάποια αλλαγή στον τρόπο ζωής που ταιριάζει στις τωρινές δυνατότητές μας. Ο χρυσός κανόνας είναι ν’ ακολουθούμε όσο το δυνατόν περισσότερο μια υγιεινή ζωή. Αυτό θα εμποδίσει άλλες αρρώστιες και έτσι θα είμαστε πιο δυνατοί να τα βγάλουμε πέρα με τη σκλήρυνση. Δίαιτα Η ισορροπημένη δίαιτα εξασφαλίζει τη λήψη όλων των βιταμινών και των μετάλλων που είναι απαραίτητα στον οργανισμό μας, πράγμα που μας δίνει υγεία και ευεξία. Συνίσταται μια δίαιτα με χαμηλά ζωικά λίπη γιατί μόνο τα πολυακόρεστα λίπη τρέφουν το νευρικό σύστημα. ‘Ασκηση Τακτική άσκηση είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της καλής υγείας και πρέπει να ασκούμαστε ανάλογα με τις δυνατότητές μας ο καθένας γιατί η έντονη άσκηση μπορεί να φέρει μεγάλη κούραση. Η τακτική ελαφριά γυμναστική εξασφαλίζει το μυϊκό τόνο και μας δίνει μια αίσθηση ευεξίας. Μπορούμε να διαλέξουμε οποιαδήποτε μορφή άσκησης μας αρέσει, και αυτό θα μας ωφελήσει πολύ. Ο φυσιοθεραπευτής είναι σε θέση να μας δείξει ασκήσεις που μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας στο σπίτι σε καθημερινή βάση. Ξεκούραση/χαλάρωση Είναι απαραίτητο να υπάρχουν ώρες ξεκούρασης για να μπορέσουμε να τα βγάλουμε πέρα με την καθημερινή μας ζωή. Το στρες και η ένταση επηρεάζουν τη σκλήρυνση, γι’ αυτό η ξεκούραση και το χαλάρωμα μας βοηθάνε να “ξαναγεμίσουμε τις μπαταρίες μας”. Η γιόγκα βρήκαμε ότι βοηθάει γιατί είναι συνδυασμός ελαφριών ασκήσεων και χαλάρωσης.
0 Comments
Leave a Reply. |
Αρχεία
June 2013
|